Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında REAL sədri Natiq Cəfərli ABŞ-la Çinin tarif rüsumları məsələsində əldə etdikləri razılıq fonunda başqa digər məsələlərdə də buzların əriyə bilməsi məsələsindən danışarkən deyib:

"Tariflərlə bağlı Çinlə ABŞ arasında demək olar ki, razılaşma əldə olundu. Çinlə ABŞ ticarət əlaqələri baxımından bir-birindən o qədər asılı ölkələrdir ki, onlar arasında anlaşmanın olmayacağı ehtimalı da sıfra yaxın idi”.

Ekspert qeyd edir ki, Tramp öz aqressiv siyasətilə Çini müəyyən güzəştlərə getməyə məcbur edib:

"Belədə, Çini daha çox Amerika məhsulları almağa da sövq etdi. Nəticə etibarı ilə İsveçrədəki danışıqlar uğurla nəticələndi. Artıq tariflərin aşağı salındığı ilə bağlı ilkin məlumatlar da var. Bu günə olan məlumata görə, Vaşinqton Pekinə qarşı tarif rüsumlarını 145 faizdən 30 faizə endirdi. Çin isə 125 faizdən 10 faizə saldı”.

Həmsöhbətimiz deyir ki, bu tendensiyada Amerika daha çox rüsum alacaq:

"Amma bu Çinə də sərf edir. Çünki Çin daha çox məhsul satır. Belə bir anlaşmanın olması göstərdi ki, Trampın aqressiv şəkildə apardığı tarif siyasəti öz müsbət nəticələrini verir”.

Razılaşmanın başqa qalan məsələlərdə mövcud olan buzları əridib-əritməyəcəyinə gəldikdə, N. Cəfərli düçünür ki, bunu zaman göstərəcək:

"Ola bilsin, başqa digər sahələr üzrə münasibətlərdə də müəyyən yaxınlaşmalar olsun. Bu, yalnız hər iki tərəfin maraqlarının toqquşmadığı sahələrdə özünü göstərəcək. Maraq toqquşmalarının olduğu sahələrdə isə indiki mərhələdə razılıq çətin ki, əldə olunsun”.

ABŞ və Çin arasında tarif rüsumlarının azaldılması ilə bağlı əldə olunan son razılaşma, qlobal ticarət münasibətlərində müsbət bir dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir. Bu razılaşma, iki ölkə arasında uzun müddətdir davam edən ticarət münaqişəsinin yumşalmasına və digər sahələrdə də əməkdaşlıq imkanlarının yaranmasına səbəb ola bilər.

Qeyd edək ki, 2025-ci ilin may ayında Cenevrədə keçirilən danışıqlar nəticəsində ABŞ və Çin, qarşılıqlı olaraq tarif rüsumlarını əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağa razılaşıblar. ABŞ, Çin mallarına tətbiq etdiyi əlavə tarifləri 145%-dən 30%-ə endirəcək, Çin isə ABŞ mallarına olan tarifləri 125%-dən 10%-ə azaldacaq və qeyri-tarif tədbirlərini dayandıracaq. Bu razılaşma, 90 günlük bir müddət üçün qüvvədə olacaq və bu müddət ərzində əlavə tədbirlər tətbiq olunmayacaq.

Analitiklər, bu razılaşmanı müsbət bir addım kimi qiymətləndirirlər, lakin bunun uzunmüddətli təsirləri barədə ehtiyatlıdırlar. Deutsche Bank və Pinpoint Asset Management kimi qurumların analitikləri, razılaşmanın gözləniləndən daha müsbət olduğunu və daha genişmiqyaslı danışıqlar üçün zəmin yaratdığını bildirirlər. Zhiwei Zhang, Çinin əhəmiyyətli güzəştlər etmədən tariflərin azaldılmasına nail olduğunu və bunun iqtisadi artıma müsbət təsir göstərə biləcəyini vurğulayır.

Bununla belə, bəzi ekspertlər, əsas struktur problemlərin hələ də həll olunmadığını və bu razılaşmanın yalnız müvəqqəti bir rahatlama təmin etdiyini qeyd edirlər. Məsələn, intellektual mülkiyyət hüquqları və texnologiya transferi kimi məsələlərdə irəliləyişin olmaması, gələcəkdə yeni gərginliklərin yaranma ehtimalını artırır.

Razılaşma, yalnız ticarət sahəsində deyil, həm də digər məsələlərdə əməkdaşlıq üçün bir başlanğıc nöqtəsi ola bilər. Məsələn, Çin və ABŞ, fentanil maddəsinin qanunsuz dövriyyəsinin qarşısının alınması üçün birgə əməkdaşlıq etməyi planlaşdırırlar. Bu, iki ölkə arasında daha genişmiqyaslı əməkdaşlıq imkanlarının mövcud olduğunu göstərir.

ABŞ və Çin arasında tarif rüsumlarının azaldılması ilə bağlı əldə olunan razılaşma, qlobal iqtisadiyyat üçün müsbət bir siqnal olsa da, əsas struktur problemlərin hələ də həll olunmaması bu razılaşmanın uzunmüddətli təsirlərini məhdudlaşdırır. Bununla belə, bu addım, iki ölkə arasında daha geniş sahələrdə əməkdaşlıq üçün bir zəmin yarada bilər.

Rüfət Sultan