Plastik məhsulların insan sağlamlığına mənfi təsiri son illərdə aparılan elmi araşdırmalarla daha yaxşı başa düşülür. Xüsusilə plastiklərin tərkibində olan Bisfenol A (BPA), ftalatlar və polivinil xlorid (PVC) kimi zərərli maddələr bu sahədə diqqət çəkir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, dünyada hər il təxminən 400 milyon ton plastik istehsal olunur. Bu miqdarın on milyondan çox zibil maşınının daşıya biləcəyi yüklə müqayisə oluna biləcəyi nəzərə alınsa, sağlamlıq baxımından yaranan risklərin yüksək olduğu söyləmək mümkündür.

Təbiətdə parçalanan plastik tullantılardan yaranan mikroplastiklər torpaqda, havada, qida zəncirində və su mənbələrində toplanaraq ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olur. Bu mikroplastiklərin nəfəs alma, qida və su vasitəsilə insan bədəninə daxil olaraq sağlamlığı təhdid etdiyini bildirən tibbi onkoloq professor Yeşim Yıldırım deyib: "Araşdırmalar göstərir ki, plastik hissəciklər ağciyər, qaraciyər, plasenta və digər orqanlarda tapıla bilər. Hətta ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində ana südündə belə yüksək miqdarda BPA kimi zərərli maddələrin olması plastik istifadəsinin potensial təhlükəsini bir daha ortaya qoyur”.

Avropa İttifaqı 2011-ci ildən etibarən uşaq butulkalarında BPA istifadəsini qadağan edib. Araşdırmalar BPA ilə təmasın qalxanabənzər vəzin funksiyalarına təsir edə, piylənməyə səbəb ola və prostat və ya süd vəzi kimi müxtəlif xərçəng növlərinin yaranmasına gətirib çıxara biləcəyini göstərir. Plastiklərə elastiklik və davamlılıq verən ftalatların isə çoxalma problemləri, inkişaf pozğunluqları və süd vəzi xərçəngi riski ilə əlaqəli olduğu bilinir. PVC plastiklərinin istehsalı üçün istifadə olunan vinil xlorid isə xərçəng törədici maddə kimi tanınır və bu plastik növünün də süd vəzi xərçəngi riskini artıracaq toksik kimyəvi maddələr ifraz etmə ehtimalı yüksəkdir.

Xüsusilə bəzi plastik növləri tərkibindəki kimyəvi maddələr səbəbilə daha böyük təhlükə yaradır. Qida qablaşdırmalarında geniş istifadə olunan PVC zərərli kimyəvi maddələr ifraz edə bilər. Tək istifadəlik yemək qablarında tez-tez rast gəlinən polistirol isə ehtimal olunan xərçəng törədici olan stiren maddəsini qidaya ötürə bilər. Polikarbonat plastikdən hazırlanmış su butulkaları və saxlama qabları isə xüsusilə istiyə məruz qaldıqda BPA maddəsi ifraz edə bilər. Plastiklərin sağlamlığa uzunmüddətli təsirləri ilə bağlı daha çox araşdırmaya ehtiyac olsa da, mövcud məlumatlar əsasında plastiklə təmasın azaldılması həm fərdi, həm də ictimai sağlamlıq baxımından vacib addımdır.

Plastik istifadəsinin birbaşa xərçəngə səbəb olub-olmadığı ilə bağlı elmi sübutlar hələ kifayət qədər deyil. Ancaq bəzi tədqiqatlar göstərir ki, mikroplastik və nanoplastik hissəciklərlə təmas bəzi xərçəng növlərinin yaranmasını təşviq edə bilər. Bundan əlavə, mikroplastiklərin toksik kimyəvi maddələrin daşıyıcısı kimi hərəkət edərək xərçəng riskini artıra biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar da nəzərə alınmalıdır.

Plastikdən qorunmağın 7 yolu:

1. Alternativ materiallara üstünlük verin - Şüşə, paslanmayan polad və ya keramika qablar istifadə edərək plastiklə təması azaldın.

2. Plastiki qızdırmaqdan çəkinin - İstilik, zərərli kimyəvi maddələrin qidaya keçməsini sürətləndirə bilər. Buna görə də yeməkləri plastik qabda qızdırmayın və plastik su butulkalarını günəş altında saxlamayın.

3. Tək istifadəlik plastiklərdən imtina edin - Plastik çubuq, çəngəl-bıçaq və torba kimi birdəfəlik məhsullardan mümkün qədər istifadə etməməyə çalışın.

4. Krandan gələn suyu filtrdən keçirin - Su filtrləri mikroplastikləri azalda bilər. Bu səbəbdən kran suyu içməzdən əvvəl filtrdən keçirin.

5. Şəxsi qulluq məhsullarına diqqət yetirin - Bəzi kosmetik və şəxsi qulluq vasitələri mikroplastiklər ehtiva edə bilər. Təbii tərkibli məhsullara üstünlük verin və alışdan əvvəl məhsulun tərkibini oxumağa vərdiş edin.

6. Ətraf mühitə qarşı məsuliyyətli olun - Ətraf mühitə dəyən zərər sonda insan sağlamlığına da təsir edir. Bu səbəbdən tullantıların təkrar emalına önəm verin və təbiətə atılan plastiklərin təsirini azaltmaq üçün səy göstərin.

7. Qablaşdırılmış məhsul istehlakını azaldın - Plastik qablaşdırmadan qorunmaq üçün mümkün qədər təzə və orqanik qidalar istehlak edin.

Aydın