Alimlər müəyyən ediblər ki, mikro çəki qüvvəsi və kosmik radiasiya böyrəklərdə qalıcı zədələrə səbəb ola bilər. Bəs bu hal, insanlı Mars səfərləri üçün nə ifadə edir?

Qaynarinfo xəbər verir ki, Mars səfərləri artıq elmi-fantastik bir ideya olmaqdan çıxaraq real bir hədəfə çevrildikcə, alimlər kosmik səyahətin insan orqanizminə təsirlərini dərindən öyrənməyə davam edirlər. Son araşdırmalar isə bu təsirlər arasında ən narahatedici məsələyə diqqət çəkir: uzunmüddətli kosmik missiyalar zamanı astronavtların böyrəklərində daimi zədələrin yaranması ehtimalı.

Bu ciddi sağlamlıq riski yalnız səfər zamanı deyil, astronavtlar Yerə qayıtdıqdan sonra da öz təsirini göstərməyə davam edir. Böyük Britaniyadakı "University College London" (UCL) nəzdində fəaliyyət göstərən Böyrək Tibb Bölməsindən Dr. Kit Syu rəhbərliyində aparılmış genişmiqyaslı bir tədqiqat bu sahədə mühüm nəticələr ortaya qoyub. "Nature Communications" jurnalında dərc edilən araşdırma, Beynəlxalq Kosmik Stansiya (ISS) da daxil olmaqla 40-dan çox kosmik missiyaya dair məlumatları təhlil edib və kosmik mühitin böyrək funksiyalarında ciddi dəyişikliklərə səbəb olduğunu üzə çıxarıb.

Kosmosda böyrək funksiyaları təhlükədə

Dr. Syu və komandası 20 müxtəlif tədqiqat qrupunun əldə etdiyi məlumatları bir araya gətirərək analiz edib. Tədqiqatda dərin kosmos şəraitini təqlid edən laboratoriya mühitində siçanlar və siçovullar üzərində aparılmış 11 təcrübə də yer alıb. Bu heyvanlar, insanın məruz qala biləcəyi qalaktik radiasiyaya bənzər dozada şüalanmaya məruz qoyulub. Tədqiqat eyni zamanda kommersiya astronavtlarının sağlamlıq məlumatlarını da əhatə edərək, bu sahədə indiyə qədər aparılmış ən geniş kosmos-böyrək sağlamlığı araşdırması kimi qeyd edilir.

Kosmosdakı mikro çəki qüvvəsi, böyrəklərin kalsium və duz kimi mineralları tənzimləyən borucuq sistemində (tubullar) kiçilməyə səbəb olur. Bu struktur dəyişikliklər böyrək funksiyalarını pozmaqla yanaşı, böyrək daşı yaranması riskini də əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Qısa müddətli kosmik missiyalarda belə böyrək daşı hallarının artması bu nəticələri təsdiqləyir.

Qalaktik radiasiya: kosmosdakı ən böyük təhlükələrdən biri

Araşdırmanın ən diqqətçəkən nəticələrindən biri də qalaktik kosmik radiasiyanın böyrəklərə vurduğu zərərlə bağlıdır. Yer planetinin maqnit sahəsi aşağı orbitdə olan astronavtları müəyyən qədər qoruyur. Lakin bu təbii qalxan, Mars kimi dərin kosmos missiyalarında təsirsiz qalır. 2,5 ilə qədər davam edə biləcək radiasiya təsirini simulyasiya edən təcrübələr göstərib ki, qalaktik radiasiya böyrək hüceyrələrində qalıcı zədələr yarada bilər.

Dr. Syu məsələ ilə bağlı açıqlamasında bildirib: "İndiyə qədər qısa müddətli missiyalarda belə böyrək daşı kimi sağlamlıq problemlərində artım müşahidə etmişik. Lakin bu problemlərin səbəblərini və uzunmüddətli, məsələn Mars səfəri kimi missiyalarda nələr yaşana biləcəyini hələ tam olaraq bilmirik".

Mars səfərləri üçün yeni çağırışlar

Bu təsiredici nəticələr bir daha göstərir ki, gələcəkdə Marsa planlaşdırılan insanlı missiyalar son dərəcə diqqətlə planlaşdırılmalıdır. Marsa getmək yalnız texnoloji məsələ deyil; bu, eyni zamanda insan sağlamlığını qorumağa yönəlmiş strategiyaların inkişafını da zəruri edir. Çünki görünən odur ki, kosmosun təklif etdiyi azadlıq və kəşf arzusu, bədənin ən həssas orqanlarından biri olan böyrəklərlə ödənə bilər.

Aydın