78 ildir bitməyən böhran: Hindistanla Pakistan yenidən üz-üzə - Kəşmirin münaqişə tarixi...

Qaynarinfo xəbər verir ki, 22 aprel tarixində Hindistanın nəzarətində olan Cammu və Kəşmir bölgəsinin Pahalgam şəhərində silahlı şəxslərin turistlərə atəş açması nəticəsində 26 nəfər həlak olub, bir çoxu isə yaralanıb. Hadisədən sonra Hindistan konkret ad çəkmədən, məsuliyyətin Pakistanın üzərinə düşdüyünü iddia edib. Rəsmi İslamabad isə bu ittihamları qətiyyətlə rədd edib və beynəlxalq istintaq aparılacağı təqdirdə əməkdaşlığa hazır olduqlarını bildirib.

Tərəflərin qarşılıqlı addımları fonunda gərginlik daha da artıb. Hindistanın bu səhər Pakistan və onun nəzarətində olan Azad Kəşmir ərazisindəki hədəflərə raket hücumları həyata keçirməsi nəticəsində bir çox insan həlak olub. Beləliklə, nüvə silahına sahib iki dövlət yenidən müharibənin bir addımlığında qərarlaşıb.

Britaniya imperiyasının Hindistanı tərk etməsindən sonra Hindistan və Pakistan adlı iki dövlət yaranıb. Əhalisinin çoxu müsəlman olan Pakistan hindu əhalisi üstünlük təşkil edən Hindistandan ayrılıb. Ancaq Himalay dağlarındakı Kəşmir bölgəsinin hüquqi statusu müəyyən edilməyib. Həm Hindistan, həm də Pakistan Kəşmir üzərində iddia irəli sürdü və nəticədə ilk hərbi toqquşma başlayıb. Kəşmirin hind lideri Mihrace Hari Sinq Hindistanla birləşməyə razı olub, lakin bu qərar müsəlman əhalinin narazılığına səbəb oldu və bölgədə genişmiqyaslı etirazlar başlayıb.

BMT-nin vasitəçiliyi ilə 1 yanvar 1949-cu ildə Hindistan və Pakistan arasında atəşkəs əldə edilib. Kəşmir de-fakto iki hissəyə bölünüb: ərazilərin 2/3-si Hindistanın, qalanı isə Pakistanın nəzarətinə keçib. Bu bölgü müvəqqəti sayılırdı və gələcəkdə siyasi həll yolu tapılması planlaşdırılırdı.

1965-ci ilin yayında Pakistan ordusu sərhədi keçərək gizli əməliyyat həyata keçirib. Çox keçmədən bu toqquşmalar müharibəyə çevrilib. Yalnız üç həftə davam etsə də, ağır itkilər verilib. 1966-cı ildə əldə edilən razılaşma barışıq gətirməyib.

Pakistanın şərqində baş qaldıran müstəqillik hərəkatını Hindistanın dəstəkləməsi nəticəsində yeni müharibə başlayıb və nəticədə Banqladeş adlı yeni dövlət yaranıb. 1972-ci ildə imzalanan Şimla sazişi ilə tərəflər Kəşmirdəki atəşkəs xəttini "nəzarət xətti" kimi tanıyıb.

1987-ci il seçkilərindən sonra bölgədə siyasi qeyri-sabitlik və silahlı qrupların yaranması Hindistanın Pakistanı dəstəklədiyi ittihamlarına səbəb olub. Nəticədə bölgədə on minlərlə terror aktı və toqquşma baş verib.

Kargil bölgəsində sərhəd pozuntuları səbəbilə baş verən 7 həftəlik müharibə iki ölkəni nüvə münaqişəsinə sürükləyib. Eyni ildə Hindistan və Pakistan baş nazirləri arasında sülh görüşləri keçirilsə də, nəticəsiz qalıb.

Hindistan 2019-cu ilin avqustunda Konstitusiyanın 370-ci maddəsini ləğv edərək Kəşmirin muxtariyyətinə son qoyub. Bu qərardan sonra bölgə iki hissəyə bölünüb və Yeni Dehlinin birbaşa idarəsinə keçib. Minlərlə Kəşmirli həbs edilib, internet və rabitə əlaqələri kəsilib. Hökumət bölgədə stabilliyin bərpa olunduğunu iddia etsə də, vəziyyətin müvəqqəti olduğu son hadisələrlə bir daha sübut olunub.

22 aprel 2025-ci il tarixində baş verən terror hücumu Hindistanın sərt cavabına səbəb olub. Modi hökuməti bu hücumun arxasında Pakistanın olduğunu qeyd edib. Pakistan isə bu iddiaları rədd edərək beynəlxalq araşdırmaya dəstək verməyə hazır olduğunu bildirib. Lakin bu, Hindistanın hərbi əməliyyatlarının qarşısını ala bilməyb.

Kəşmir münaqişəsi 78 ildir ki, regional sabitliyi təhdid edən və qlobal diqqəti üzərinə çəkən əsas geosiyasi böhranlardan biri olaraq qalır. Nüvə silahına sahib iki dövlətin bu bölgədə bir daha qarşı-qarşıya gəlməsi, beynəlxalq ictimaiyyət üçün ciddi narahatlıq doğurur.